زوال عقل چیست؟

به گزارش پارسینه پلاس، دمانس یا زوال عقل به مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌هایی گفته می‌شود که به علت اختلال در عملکرد مغز به وجود می‌آیند و به تدریج توانایی‌های شناختی، حافظه، تفکر، و عملکرد روزانه فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دمانس یک بیماری خاص نیست، بلکه یک سندروم است که می‌تواند ناشی از بیماری‌های مختلفی باشد، از جمله بیماری آلزایمر، دمانس عروقی، دمانس لووی بادی و دیگر انواع.

اختلال در زبان: کاهش توانایی در پیدا کردن کلمات مناسب یا درک مکالمات.

تغییرات شخصیتی و رفتاری: افسردگی، اضطراب، یا رفتارهای نامتناسب ممکن است رخ دهد.

ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره: کارهایی که قبلاً آسان بوده‌اند، مانند مدیریت مالی، آشپزی یا رانندگی، ممکن است چالش‌برانگیز شوند.

علت‌ های اصلی دمانس یا زوال عقل

بیماری آلزایمر: شایع‌ترین علت دمانس که معمولاً با مشکلات حافظه شروع می‌شود.

دمانس عروقی: ناشی از مشکلات در جریان خون به مغز، مانند سکته‌های مغزی یا آسیب‌های عروقی.

دمانس لووی بادی: ناشی از رسوب پروتئین‌های غیرطبیعی در مغز.

دمانس جبهه‌ای-گیجگاهی: آسیب به لوب‌های پیشانی و گیجگاهی که بر رفتار و شخصیت تأثیر می‌گذارد.

درمان و مدیریت

درمان دارویی: داروهایی مانند مهارکننده‌های کولین‌استراز (برای آلزایمر) یا داروهای کنترل علائم رفتاری.

درمان غیردارویی: تمرینات شناختی، فعالیت‌های اجتماعی، و مدیریت استرس.

پشتیبانی مراقبتی: کمک از خانواده، مراقبین حرفه‌ای، و ایجاد محیط حمایتی.

دمانس معمولاً پیشرونده است، اما تشخیص زودهنگام می‌تواند به مدیریت بهتر علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. اگر علائم مشابهی در خود یا اطرافیان مشاهده می‌کنید، مشاوره با پزشک متخصص (مانند نورولوژیست) ضروری است.

انواع بیماری دمانس یا زوال عقل

دمانس انواع مختلفی دارد که هر کدام با توجه به علت، نواحی مغز درگیر و علائم خاص خود تعریف می‌شوند. در زیر به شایع‌ترین انواع دمانس اشاره شده است:

۱. بیماری آلزایمر (Alzheimer’s Disease)

شایع‌ترین نوع دمانس، که بیش از ۶۰-۷۰٪ موارد را شامل می‌شود.

علت: رسوبات غیرطبیعی پروتئین‌های بتا-آمیلوئید و تاو در مغز.

علائم: مشکلات حافظه (به‌ویژه حافظه کوتاه‌مدت)، سردرگمی، تغییرات در زبان و از دست دادن تدریجی توانایی‌های شناختی.

پیشرفت: تدریجی و پیشرونده.

۲. دمانس عروقی (Vascular Dementia)

دومین نوع شایع دمانس، ناشی از اختلالات جریان خون به مغز.

علت: سکته‌های مغزی، حملات ایسکمی مکرر یا بیماری‌های عروقی.

علائم: کاهش ناگهانی توانایی‌های شناختی، مشکلات در برنامه‌ریزی، قضاوت، و تمرکز.

پیشرفت: معمولاً به صورت گام به گام با بهبود و بدتر شدن متناوب.

۳. دمانس لووی بادی (Lewy Body Dementia)

علت: تجمع غیرطبیعی پروتئین‌های لووی بادی در سلول‌های عصبی.

علائم: توهمات بصری، مشکلات حرکتی شبیه به پارکینسون، نوسانات در توانایی‌های شناختی و اختلال در خواب.

پیشرفت: معمولاً همراه با علائم جسمانی و شناختی.

۴. دمانس جبهه‌ای-گیجگاهی (Frontotemporal Dementia)

علت: تخریب نواحی جلوبی (فرونتال) و گیجگاهی (تمپورال) مغز.

علائم: تغییرات شدید در رفتار و شخصیت، بی‌تفاوتی، و کاهش توانایی در زبان و گفتار.

پیشرفت: معمولاً در سنین پایین‌تر (۴۰-۶۰ سالگی) رخ می‌دهد.

۵. دمانس مختلط (Mixed Dementia)

ترکیبی از دو یا چند نوع دمانس، معمولاً آلزایمر و دمانس عروقی.

علائم: ترکیبی از ویژگی‌های هر نوع دمانس دخیل.

۶. دمانس ناشی از بیماری پارکینسون

علت: تخریب سلول‌های عصبی به دلیل بیماری پارکینسون.

علائم: مشکلات شناختی و حافظه، نوسانات در تمرکز و توهمات بصری، به همراه مشکلات حرکتی.

پیشرفت: معمولاً در مراحل پیشرفته بیماری پارکینسون رخ می‌دهد.

۷. دمانس مرتبط با بیماری هانتینگتون

علت: اختلال ژنتیکی که موجب تخریب تدریجی سلول‌های مغزی می‌شود.

علائم: اختلالات حرکتی، مشکلات رفتاری و کاهش تدریجی توانایی‌های شناختی.

۸. دمانس ناشی از بیماری کروتزفلد-یاکوب (CJD)

علت: یک بیماری نادر و سریع‌پیش‌رونده ناشی از پروتئین‌های غیرطبیعی (پریون‌ها).

علائم: زوال سریع شناختی، حرکات غیرارادی و تغییرات شدید رفتاری.

پیشرفت: سریع و مرگبار.

۹. دمانس ناشی از عوامل برگشت‌پذیر

علت: برخی شرایط مانند کمبود ویتامین B12، اختلالات تیروئید، عفونت‌ها یا سوءمصرف مواد.

علائم: مشابه دمانس‌های دیگر اما قابل برگشت در صورت درمان علت زمینه‌ای.

نکات مهم:

انواع دمانس ممکن است به صورت تدریجی یا ناگهانی پیشرفت کنند.

تشخیص دقیق نوع دمانس با استفاده از آزمایش‌های شناختی، تصویربرداری مغزی (MRI یا CT)، و بررسی تاریخچه پزشکی انجام می‌شود.

درمان به نوع دمانس بستگی دارد و ممکن است شامل داروها، مدیریت رفتاری و پشتیبانی مراقبتی باشد.