چرا ناگهان فراموش می‌کنیم چه می‌خواستیم بگوییم یا انجام دهیم؟!
تا به حال برایتان پیش آمده که کلمه‌ای درست نوک زبانتان باشد، اما هر چه تلاش می‌کنید نتوانید آن را به خاطر بیاورید؟ یا اینکه وارد اتاقی می‌شوید و کاملاً فراموش می‌کنید برای چه کاری آمده‌اید؟ این تجربه‌های کلافه‌کننده که به لحظه "نوک زبان" یا فراموشی آنی معروف هستند، بسیار رایج‌تر از آن چیزی هستند که فکر می‌کنیم
به گزارش پارسینه پلاس، به نقل از دانشیاری لحظه “نوک زبان” (Tip-of-the-tongue phenomenon – TOT) زمانی رخ می‌دهد. که شما مطمئن هستید که اطلاعاتی را می‌دانید، اما نمی‌توانید آن را بازیابی کنید. این حالت معمولاً با احساس ناخوشایند تلاش برای به یاد آوردن و گاهی اوقات به یاد آوردن جزئیاتی مانند حرف اول، تعداد هجاها یا صدایی شبیه به کلمه مورد نظر همراه است.
فرآیند پیچیده یادآوری: به یاد آوردن یک کلمه یا خاطره ساده به نظر می‌رسد، اما در واقع فرآیندی پیچیده شامل شبکه‌های عصبی مختلف در مغز است. برای دسترسی به یک حافظه، مغز باید مسیرهای عصبی متعددی را فعال کند. اختلال در هر یک از این مسیرها می‌تواند منجر به ناتوانی موقت در بازیابی اطلاعات شود.
ضعف در اتصال عصبی: یکی از دلایل احتمالی لحظه “نوک زبان” ضعف موقت در اتصال بین نورون‌هایی است. که اطلاعات مربوط به کلمه یا خاطره مورد نظر را ذخیره کرده‌اند. این ضعف می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد.
چرا دچار فراموشی‌های آنی می‌شویم؟
فراموشی‌های آنی، که گاهی به آن “لغزش‌های حافظه” نیز گفته می‌شود، می‌توانند دلایل متعددی داشته باشند:
استرس و اضطراب: استرس و اضطراب می‌توانند عملکرد شناختی، از جمله حافظه را مختل کنند. هورمون‌های استرس می‌توانند بر نحوه عملکرد نورون‌ها و ارتباطات بین آن‌ها تأثیر بگذارند.
خستگی و کمبود خواب: مغز برای عملکرد بهینه به استراحت کافی نیاز دارد. کمبود خواب می‌تواند توانایی مغز در رمزگذاری و بازیابی اطلاعات را مختل کند. و منجر به فراموشی‌های موقت شود.
حواس‌پرتی: در دنیای پر از محرک امروزی، حواس‌پرتی به راحتی اتفاق می‌افتد. وقتی توجه ما به طور کامل بر روی یک موضوع متمرکز نیست. احتمال فراموش کردن آنی افزایش می‌یابد.
بار شناختی بیش از حد: تلاش برای پردازش حجم زیادی از اطلاعات به طور همزمان می‌تواند مغز را تحت فشار قرار داده. و منجر به اختلال در بازیابی حافظه شود.
سن: با افزایش سن، تغییراتی در ساختار و عملکرد مغز رخ می‌دهد. که می‌تواند منجر به افزایش نسبی در دفعات فراموشی‌های آنی و لحظات “نوک زبان” شود. البته این لزوماً نشانه زوال عقل نیست.
شرایط پزشکی: در برخی موارد نادر، فراموشی‌های مکرر و شدید می‌تواند نشانه یک وضعیت پزشکی زمینه‌ای مانند کمبود ویتامین، مشکلات تیروئید یا عوارض جانبی برخی داروها باشد.
نوک زبان” در مقابل فراموشی واقعی: چه تفاوتی وجود دارد؟
مهم است که بین لحظات “نوک زبان” و فراموشی واقعی تمایز قائل شویم. در حالت “نوک زبان”، شما احساس می‌کنید که کلمه یا اطلاعات را می‌دانید و در حال تلاش فعالانه برای به یاد آوردن آن هستید. در فراموشی واقعی، شما هیچ آگاهی از آن اطلاعات ندارید.
احساس آگاهی: در “نوک زبان”، یک حس قوی از دانستن وجود دارد، حتی اگر نتوانید آن را بیان کنید.
بازیابی جزئیات: اغلب می‌توانید جزئیاتی مانند حرف اول، صدا یا مفهوم کلی کلمه را به یاد بیاورید.
حل شدن مشکل: معمولاً بعد از مدتی تلاش یا حتی با پرت شدن حواس، کلمه یا اطلاعات ناگهان به یاد می‌آید.
فراموشی واقعی با عدم آگاهی از اطلاعات و ناتوانی در به یاد آوردن حتی جزئیات همراه است.
چگونه با لحظات “نوک زبان” و فراموشی‌های آنی مقابله کنیم؟
اگرچه این اتفاقات معمولاً بی‌ضرر هستند، اما می‌توانند آزاردهنده باشند. راهکارهایی برای کاهش آن‌ها وجود دارد:
کاهش استرس: تمرینات آرام‌سازی، مدیتیشن و یوگا می‌توانند به کاهش سطح استرس و بهبود عملکرد شناختی کمک کنند.
خواب کافی: اطمینان حاصل کنید که هر شب به میزان کافی می‌خوابید تا مغزتان فرصت بازیابی و تثبیت حافظه‌ها را داشته باشد.
تمرکز و توجه: سعی کنید هنگام انجام کارها یا شنیدن اطلاعات، تمام توجه خود را معطوف به آن موضوع کنید.
سازماندهی اطلاعات: استفاده از یادداشت‌ها، لیست‌ها و روش‌های سازماندهی اطلاعات می‌تواند به بهبود بازیابی آن‌ها کمک کند.
تمرینات حافظه: انجام بازی‌های فکری، حل جدول و یادگیری مهارت‌های جدید می‌تواند به تقویت حافظه کمک کند.
تغذیه سالم: مصرف یک رژیم غذایی متعادل و غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب امگا ۳ برای سلامت مغز مفید است.
عدم فشار آوردن: وقتی در لحظه “نوک زبان” قرار می‌گیرید، سعی کنید بیش از حد به خودتان فشار نیاورید. گاهی اوقات رها کردن تلاش و بازگشت به آن بعداً می‌تواند موثر باشد.
استفاده از تداعی‌ها: سعی کنید کلمه یا اطلاعات مورد نظر را با تصاویر، صداها یا احساسات خاصی مرتبط کنید.
چه زمانی باید نگران باشیم؟
اگرچه فراموشی‌های آنی و لحظات “نوک زبان” معمولاً طبیعی هستند، اما در صورت مشاهده علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
فراموشی‌های مکرر و شدید که زندگی روزمره شما را مختل می‌کند.
مشکل در به یاد آوردن رویدادهای اخیر.
گم کردن وسایل به طور مکرر و ناتوانی در به یاد آوردن محل آن‌ها.
پرسیدن سؤالات تکراری.
مشکل در انجام کارهای آشنا.
تغییرات قابل توجه در حافظه یا رفتار.
در نهایت، درک علمی پدیده “نوک زبان” و فراموشی‌های آنی به ما کمک می‌کند تا این تجربه‌های رایج را بهتر بشناسیم و با اتخاذ سبک زندگی سالم و انجام تمرینات ذهنی مناسب، حافظه خود را تقویت کنیم و از بروز مشکلات جدی‌تر پیشگیری نماییم. این لحظات گذرا، یادآوری هستند از پیچیدگی شگفت‌انگیز مغز ما و فرآیندهای ظریفی که در پس پرده حافظه در جریان است.