آثار و ثواب صلوات فرستادن در دنیا و آخرت

به گزارش پارسینه پلاس، صلوات، آثار بسیاری در دنیا و آخرت برای انسان به همراه دارد و مداومت بر آن توسط بسیاری از بزرگان دین و عالمان سفارش شده است. چرا که یکی از دستورات آشکار خداوند در قرآن کریم، صلوات بر حضرت محمد صلی الله و خاندان گرامی آن حضرت است. «إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ ۚ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیمًا»[۱]؛ خدا و فرشتگانش بر (روان پاک) این پیغمبر صلوات و درود می‌فرستند. شما هم ای اهل ایمان، بر او صلوات و درود بفرستید و با تعظیم و اجلال بر او سلام گویید و تسلیم فرمان او شوید.[۲]

دعا و ذکری کوتاه و مفید که گفته میشود تأثیر بسیاری در گشایش امور دنیوی و اخروی دارد. برای دست یافتن به دریای ژرف فضائل و برکات صلوات بر حضرت محمد صلی الله و خاندان گرامیشان نیت کردیم. در این مقاله به موضوع فضیلت و ثواب صلوات بپردازیم. با ما همراه باشید.

معنا و مفهوم صلوات

معنا:

واژه صلاه، مفرد صلوات به معنی نماز خواندن و تحیت و درود است. صلّی الله علیه، نیز به این معنی است که خدای تعالی بر او درود فرستد. در المعجم الوسیط [۳] هم صلا به معنی دعا آمده است.

در تفسیر جوان [۴] آمده است که: چنان چه صلوات به خدا نسبت داده شود. به معنی فرستادن رحمت است و هر گاه به فرشتگان و مؤمنان منسوب شود. به معنی طلب رحمت است.

مفهوم:

اما مفهوم و دلیل فرستادن صلوات خداوند بر پیامبر صلی الله که کامل ترین انسانها و خاتم النبیین است، چه می تواند باشد؟

جایگاه پیامبر اکرم صلی الله در نزد پروردگار به قدری رفیع است که طبق آیه ی ۵۶ سوره احزاب، الله و تمام فرشتگانش بر نبی مکرم اسلام، سلام و درود می‌فرستند. و امر خداوند است که مؤمنان نیز هم نوا با کردگار و ملائکه در این آیین قدسی همراه و همگام شوند. اما صلوات فرستادن خدا بر نبی اکرم، به معنی فرستادن رحمت بر آن حضرت است. و این امر، نشر و اعتلای مقام شامخ پیامبر صلی الله و خاندان گرامی ایشان است. و صلوات فرستادن توسط ملائکه و مؤمنان به معنی طلبِ رحمت و مغفرت است.

البته فرستادن صلوات بر رسول خدا و فرستادن تحیت و سلام بر خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام، از جانب مؤمنان، تقاضای رحمت و مغفرت الهی بر خودشان نیز هست. زیرا در حقیقت، پیامبر گرامی اسلام و ائمّه اطهار، واسطه فیض و برکت الهی هستند. بنابراین، اگر بر ایشان، درود و صلوات نفرستیم، در حقیقت خود را از خوانِ رحمت و مغفرت الهی محروم کرده‌ایم.

از سوی دیگر، بر اساس تعالیم و آموزه های دینی، چنین آموخته ایم که تحیت و درود بر پیامبر صلی الله، سبب قبولی اعمال و نیز تبرک و پاکی آن‌ها می‌شود. و نیز گفته شده که صلوات باعث استجابت دعاها، کفّاره ی گناهان، سربلندی و منیر بودن در روز قیامت و راه یابی به بهشت برین می‌شود. همانطور که در زیارت جامعه کبیره آمده است:

«و جعل صلواتنا علیکم و ما خصّنا به من ولایتکم، طیبا لخلقنا و طهاره لانفسنا و تزکیه لنا و کفاره لذنوبنا …. »؛ و قرار داد درود‌های ما را بر شما و آن چه را مخصوص گردانید. به ما از دوستی و محبّت شما به خاطر پاک گردانیدن خلقت ما و پاکیزگی برای جان‌های ما و جهت پاکی و بخشایش روح ما و کفّاره گناهان ما».

شخصی از حضرت محمد صلوات الله علیه پرسید: صلوات فرستادن مردم، ارسال هدیه و تحفه‌ای است. به جانب شما، آیا از جانب شما نیز تحفه‌ای برای مردم خواهد بود؟ رسول الله فرمودند: «امروز، صلوات مردم بر من، هدیه ای است. از جانب ایشان برای من و فردای آخرت، هدیه من برای آنها، در بهشت خواهد بود.»

در روایات چنین آمده که؛ آنگاه که ملائکه الهی در حملِ عرش خداوند عاجز ماندند، خدای متعال به آنان فرمود:

دعا و ذکری به شما می آموزم که به برکت و فضیلت آن بتوانید عرش را حمل نمایید. ملائکه پرسیدند: پروردگارا! آن چه ذکری است؟ ندا آمد که بگویید: «بِسْمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ وَلاحولَ وَلاقُوَّۀَ إلاّ باللهِ العَلِیِّ العَظِیمِ وَصَلَّی اللهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطیِّبینَ»، آن گاه توانستند عرش را حمل نمایند.

در شب معراج، پیامبر اکرم صلی الله علیه، فرشته ای را دیدند که مقدارِ قطرات باران را محاسبه می کرد. آن فرشته خدمت پیامبر عرض کرد: ای رسول خدا، حساب و شمارشی است که من با تمامِ قدرت و توانِ خود، قادر نیستم آن را شمارش کنم. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: آن چه حسابی است!؟ فرشته عرض کرد: هر گاه عده ای از امّت شما در جایی گرد هم آیند و پس از شنیدن نامتان بر شما صلوات فرستند، من از محاسبه ی ثوابِ آنان عاجزم.»

جایگاه صلوات در کتب دینی

صلوات در قرآن

قرآن کریم، به عنوان عالیترین منبع رجوع مسلمانان و کتاب اعظم که سخنان خداوند متعال را در خود جای داده است. به عنوان سندی معتبر در بیان فضیلت و استحباب صلوات بر نبی گرامی اسلام است چنانچه در آیه ۵۶ سوره احزاب، خداوند می‌فرماید:

«خدا و فرشتگان او بر نبی درود می‌فرستند. شما نیز، ‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید، بر او صلوات بفرستید و آن طور که سزاست، تسلیم شوید.»

معبود یکتا در این آیه به صراحت تأکید می فرماید که؛ آگاه باشید که من و ملائکه ام بر رسول صلوات می‌فرستیم، ای کسانی که ایمان آورده اید، به تأسی از ما، شما نیز بر او و خاندان مطهرش سلام و درود بفرستید.

صلوات در نهج البلاغه

در حکمت ۱۶۳ نهج البلاغه درباره آثار صلوات چنین آمده است: «هر زمان که از خداوند متعال حاجتی داشتی، بر پیامبر اکرم صلی الله درود فرست. سپس حاجت خود را بخوان؛ زیرا خداوند برتر و بزرگوارتر از آن است که از دو حاجتِ طلب شده، یکی را بر آورد و دیگری را نادیده انگارد.»

صلوات در صحیفه سجادیه

تمام ادعیه موجود در کتاب ارزشمند صحیفه سجّادیه نیز یا با ذکر صلوات آغاز می شوند. و یا با صلوات پایان می‌یابند. در برخی از آنها نیز در میانه و اثنای دعا، بر محمد صلی الله و آلش صلوات فرستاده شده است؛ زیرا امامان معصوم علیهم السلام بر این باورند که صلوات، ذکر گشاینده در برآورده کردن حاجات و دعاها است. و در هر دعایی که ذکر صلوات فرستاده شود، استجابت آن از سوی خداوند سبحان حتمی است.

امام زین العابدین علیه السلام در دعای ۴۴ام، بارها صلوات را تکرار کرده. و دعا برای حفظ توحید، عروج به مقام و منزلت اعلی در نماز و معرفت و شناختِ حرمت خدای تعالی را از خودِ پروردگار مسئلت می‌نماید.

ایشان در بخشی از این دعا چنین می‌فرمایند: «بار الها! بر محمّد و آل او، سلام و درود فرست. به شمار همه ی تحیت هایی که بر هر کس نثار فرموده‌ای و چندین برابر آن به چندین برابر، که کسی را جز تو توان شمارش آن نباشد. چرا که تو هر چه خواهی، همان کنی».

در باب آثار و برکات صلوات، احادیث و روایات فراوانی رسیده است. که به انحاء مختلف تأکید می‌کند که صلوات ده هزار بار حسنه دارد. رحمت و برکت و مغفرت و کرامت خدای تعالی را به همراه دارد، پاداشِ آن همردیف با اجرِ تسبیح و تقدیس خداوند است. علو درجات را برای شخص به همراه دارد. و … نهایتاً اینکه صلوات، آثار و برکات فراوانی را برای شخصِ فرستنده به همراه دارد. اما، آثار بسیار و برکات فراوانِ صلوات را می‌توان به آثار دنیوی و اخروی تقسیم کرد؛

آثار و برکات دنیوی صلوات

• برآورده شدن حوائج: پیامبر اکرم صلی الله فرموده‌اند: در برابر فرستادن صد صلوات، خداوند متعال صد خواسته و حاجت را برآورده می‌نماید.[۵]
• زدودن نفاق: رسول خدا درباره صلوات فرموده اند: فرستادن صلوات با صدای بلند، نفاق را برطرف می‌سازد.[۶]
• تقویت حافظه: در روایت دیگری از ایشان آمده است: هنگامی که چیزی از یاد انسان برود و انسان آن را فراموش نماید، صلوات باعث می‌شود که آن مورد را به خاطر آورد.[۷]
• رضایت پروردگار و پاکیزگی اعمال: حضرت محمد صلی الله علیه وآله فرمودند : صلوات فرستادن شما بر من، موجب برآورده شدن حوائج شما خواهد بود و موجب خشنودی و رضایت پروردگار از شما خواهد بود و اعمال شما را پاک و پاکیزه می کند.[۸]
• عافیت و سلامتی در دنیا:هر کس که یک مرتبه صلوات بفرستد، خدای تعالی درِ عافیت را به روی او می گشاید.[۹]

• برطرف کننده فقر: صلوات فرستادن فقر و نداری را بر طرف می نماید.[۱۰]

• خوار کننده ابلیس: صلوات ، دشمن دیرین و همیشه در کمینِ انسان، یعنی ابلیس را خوار و ذلیل می نماید.[۱۱]
• دور کننده شیاطین: پیامبر اکرم صلوات الله فرموده اند: «شیاطین دو گروه اند؛ شیاطین جنّی که با ذکر لاحُولَ وَلاقُوَّۀ إلاّ بِاللهِ العَلِّی العَظِیمِ رانده می شوند، و شیاطین انسی، که با صلوات بر محمّد و آل محمّد [شر و آزارشان] از شخصِ صلوات فرستنده دور می شوند.[۱۲] (بحار الانوار، ج۹۲،ص ۱۳۶)
• کفاره گناهان: امام رضا علیه السلام فرمودند: اگر کسی قادر بر کفاره گناهان خویش نباشد، بسیار صلوات بفرستد چرا که صلوات فرستادن بر حضرت محمد و آل ایشان، گناهان را می ریزاند.[۱۳]
• محو کننده گناهان: امام علی علیه السلام فرمودند: صلوات فرستادن در محو کردن گناهان، شدیدتر از فرو نشانیدن آتش توسط آب است.[۱۴] و نیز در روایت دیگری پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند: دو بنده که دوست یکدیگر باشند و برای رضای خدا با هم مصافحه نمایند و بر من صلوات فرستند، پیش از آنکه از هم جدا شوند، خداوند گناهان هر دو را می آمرزد.[۱۵]
• آیت الله بهجت رحمه الله، فرستادن صلوات را به ‌عنوان دعایی مستجاب برای ذواتِ مقدس معصومین علیهم‌ السلام که باعث رحمت و مغفرت الهی و وفور نعمت هستند، می دانند و اثر و برکات آن را بیشتر از برخی دعاهای شخصی و انفرادی می دانند و می ‌فرمایند: « دوری از فرستادنِ صلوات و روی آوردن به طلبِ دعاهای شخصی، همانندِ رها شدن از سرچشمه ی زلال و جست و جو برای جوی آب می باشد؛ زیرا وقتی صلوات، برای وسعت مقام و درجه واسطه ی فیض دعا می ‌شود، دعاهای شخصی هم در آن گنجانده شده است.»

آثار و برکات اخروی صلوات

• شفاعت پیامبر:پیامبر اکرم صلی الله به امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمودند: «یا علی! شفاعت من برای کسی واجب می شود. که هرروز و شب بر من صلوات فرستد، هرچند که گناهان او از گناهان کبیره باشد.»[۱۶]
• نزدیک شدن به پیامبر: در روایات آمده است کسی که در دنیا بر حضرت محمد صلی الله و آل او، بسیار صلوات بفرستد. سزاواتر و نزدیک ترین فرد در روز قیامت به شخصِ پیامبر صلی الله خواهد بود.[۱۷]
• سنگینی حسنات: از رسول خدا درمورد فوائد فرستادن صلوات چنین نقل شده است. که: «همانا، در روز قیامت، من میزان اعمال هستم؛ به این معنی که به هنگام حسابرسی، چنانچه کسی کفه گناهانش سنگین تر از کفه حسناتش باشد. صلوات هایی که برمن فرستاده است را بر کفته حسناتش قرار خواهم داد.» [۱۸] در حدیث دیگری از امام باقر یا امام صادق علیهما السلام نقل شده. که فرمودند: «در ترازوی سنجش اعمال [در روز قیامت] هیچ چیز سنگین تر از فرستادن صلوات بر محمّد و آل محمّد نیست. کسانی هستند که وقتی در آن روز اعمالشان را در ترازوی سنجش اعمال می گذارند، سبک و ناچیز است، سپس صلوات هایی را که بر رسول الله فرستاده، بیرون آورده و بر آن قرار می دهند، سنگینی می کند و برتری می یابد.[۱۹]
• رهایی از تاریکی قبر: سنگین ترین چیز در روز محشر، فرستادن صلوات است. و صلوات، موجب نورانی شدن قبر خواهد شد.[۲۰]
• جواز بهشت: در روایتی دیگر پیامبر اکرم صلی الله فرمودند: «هر کس در هر روز هزار صلوات بر من بفرستد، بهشت بر او واجب می شود.»[۲۱]

• بخشیده شدن فوری گناهان: پیامبر اکرم صلی الله فرمودند: «کسی که برمن صلوات بفرستد. از روی محبت، به دستور پروردگارعالم گناهان او، در همان روز یا همان شب بخشیده خواهد شد.» [۲۲]

• صلوات خداوند و ملائکه بر فرستنده صلوات: امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:«هر کس ده مرتبه بر محمد صلی الله، صلوات بفرستد، خدای تعالی صد مرتبه بر او صلوات می‌فرستد.» و نیز فرموده اند:«هر کس ده مرتبه بر محمد صلی الله و آل او صلوات بفرستد، خدای سبحان و ملائکه اش، هزار بار بر او صلوات می‌فرستد. و هر کسی که حق تعالی بر او هزار بار صلوات بفرستد. هرگز او را به آتشِ جهنم،عذاب نخواهد کرد و در ازای هر صلوات، ده حسنه به او عطا می‌فرمایند و هر کسی که ده مرتبه صلوات بفرستد. حق تعالی ده گناه او را می‌آمرزد و ده درجه مقام و مرتبه ی او را بلند می‌گرداند و از اهل بهشت خواهد بود.»[۲۳]
• هاله ی نور: صلوات، در یوم الحشر به صورت نوری در سر، طرف راست، طرف چپ و بالا، و جمیع اعضاء و جوارح آدمی دیده می‌شود.[۲۴]
• استغفار فرشتگان: پیامبر اکرم صلی الله علیه فرموده اند: «کسی که در نوشته ای صلوات بر من و خاندانم را بنویسد. تا زمانی که نام من در آن نوشته برجای باشد، فرشتگانِ آسمان برای او استغفار می کنند.[۲۵]
• رؤیت جایگاه خود در بهشت: پیامبر اکرم صلی الله فرمود: «هر کس روزانه هزار صلوات بر من بفرستد. از دنیا نخواهد رفت تا اینکه جای خود را در بهشت ببیند.»[۲۶]
• رفع عطشِ قیامت: خداوند به حضرت موسی علیه السلام وحی کرد: «ای موسی ! دوست داری که عطشِ قیامت، تو را فرا نگیرد و در مواقف آن روز تشنه نباشی؟ عرض کرد بلی، ای پروردگار جهانیان. خطاب رسید: امروز در دنیا بر حبیب من صلوات بفرست تا فردا از تشنگی قیامت ایمن باشی.»

توصیه به فرستادن صلوات

احادیث و روایات بسیاری از بزرگان دین و معصومین علیهم السلام روایت شده. که در آنها، به فواید کثیر صلوات اشاره شده و به مداومت بر آن، تأکید نموده اند. از آن جمله؛

• حضرت امام هادی علیه السلام فرمودند: «خدای متعال حضرت ابراهیم علیه السلام را دوست و خلیل خود انتخاب کرد. به این دلیل که ایشان بر محمد صلی الله و اهل بیت گرامیشان بسیار صلوات می فرستاد.

• امام حسین علیه السلام از قول رسول خدا صَلَی الله نقل کرده اند که پیامبرِ خدا فرمودند:«بخیل واقعی کسی است. که نام مرا بشنود ولی بر من صلوات نفرستد.»

• حضرت صادق علیه السلام به صَباح بن سیّابِه فرمودند: «آیا می خواهی به تو دعایی بیاموزم که خدای متعال به برکت آن، چهره ی تو را از حرارتِ آتش جهنم مصون نگه دارد؟ صَباح گوید: به حضرت عرض کردم: آری.! حضرت فرمودند: بعد از سپیده دم صد مرتبه بگو: أَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ. خداوند به برکت این ذکر، تو را از آتش جهنم حفظ خواهد کرد.

• حضرت صادق علیه السلام فرمودند:«کسی که یک مرتبه با نیت [پاک و پسندیده] و با اخلاص کامل بر پیامبر و خاندان گرامیشان صلوات بفرستد. خداوند متعال یکصد حاجت او را برآورده خواهد کرد: سی حاجت از حاجت های دنیا، و هفتاد حاجت از حوائج آخرتش را.»

• رسول خدا صلوات الله علیه فرمودند: «هر عدهّ ای که در مکانی جمع شوند و خدا را یاد نکنند. و بر پیامبرشان درود و صلوات نفرستند، آن مجلس مایه ی حسرت و پشیمانی (در قیامت) برایشان خواهد شد.

• پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پس از سجدهای طولانی فرمودند: «حضرت جبرئیل امین، مرا ملاقات کرد. و مرا بشارت داد که خدای تعالی فرموده است: هر کس که بر تو صلوات فرستد. من نیز بر او صلوات می فرستم، و هر کس که تو را سلام دهد من بر او سلام می دهم؛ و آنگاه من بخاطر این موهبت الهی سجده کردم.

• پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «بر من بسیار صلوات فرستید؛ زیرا صلوات فرستادن بر من، نوری است در تاریکی قبر، و نوری است بر روی پل صراط، و نوری است در بهشت.»