آیه صلوات؛ تجلی عنایات الهی از ازل تا ابد
یک پژوهشگر قرآنی گفت: بالاترین پیام صلوات و آیه صلوات این است که خدای عزوجل تمام برکات، عنایات، عظمت‌ها و شرافت‌ها را برای همیشه زمان از ازل تا ابد همچون بارانی لاینقطع بر آن وجود ذی‌جود و خاندان معظمش اعطا می‌کند و فرو می‌ریزد.
به گزارش پارسینه پلاس به نقل از پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، علی‌اکبر توحیدیان، دکترای علوم قرآن و حدیث و پژوهشگر قرآن در سلسله گفت‌وگوهای قرآنی ویژه این ماه به موضوع «آب و نیایش» می‌پردازد. در ادامه، متن شماره پنجم این گفت‌وگو را می‌خوانیم.
در چه صورتی آثار صلوات ظاهر می‌شود؟
بنابر روایت ایکنا، ارسال صلوات همراه با معرفت است. همه اسرار، آثار، ثمرات و فوایدی که برای این دعای نورانی گفته شده و ما هم به بعضی از آن‌ها اشاره کردیم، به شرطی محقق می‌شود که ارسال صلوات با معرفت به اصل فعل، علل فعل و مرسَلٌ‌علیهم همراه باشد.
خبرهای مرتبط
انسان در انتخاب دین آزاد است؛ به فرزندانتان کار نداشته باشید، بگذارید خودشان راهشان را پیدا کنند
خوشنویس یمنی یک سوم قرآن را کتابت کرد
معرفت به اصل فعل، بالا بردن عَلَم و اهتزاز پرچم دین است، معرفت به عللش که رمز اتصال به عوالم بالا و ابراز و جلب محبت و وفاداری به پیامبر اعظم(ص) و خاندان مکرم اوست و معرفت به مرسَلٌ‌علیهم که شناخت عمیق و صحیح و همه‌جانبه نسبت به جنبه‌های وجود ملکی و ملکوتی آن ذوات مقدسه و مظاهر عصمت الهی، به‌خصوص معرفت به بهانه پربهای خلقت، او که در آسمان‌ها به احمد(ص) و در زمین به محمد(ص) مشهور است، محسوب می‌شود.
به نظر شما بالاترین پیام صلوات چیست؟
اگر عمیقانه دقت کنیم، عمده فضائل مرسلٌ‌علیهم در همین ذکر و آیه صلوات نهفته است. کدام فضیلت از این بالاتر که خالق آسمان‌ها، زمین و ما فیهما بر بندگان خاصش علی‌الدوام درود، سلام و رحمت می‌فرستد و به بهترین مخلوقاتش هم امر می‌کند که بر آن‌ها چنین کنید؟ بنابراین اگر ژرف بیندیشیم و خوب تفقه کنیم، خواهیم دانست که خود ذکر و نفس دعای صلوات به تنهایی حاوی، حاکی و حامل بالاترین امتیازهای ممتاز برای خاتِم و خاتَم‌النبیین و خاندان با کرامت اوست.
بالاترین پیام صلوات و آیه صلوات این است که خدای عزوجل تمام برکات، عنایات، عظمت‌ها و شرافت‌ها را برای همیشه زمان از ازل تا به ابد، همچون بارانی لاینقطع بر آن وجود ذی‌جود و خاندان معظمش اعطا می‌کند و فرومی‌ریزد.
بسیار سطحی‌انگاری‌ست اگر کسی تصور کند که ارسال صلوات در محدوده ظرف زمان و دورانی خاص بوده و هست؛ زیرا اولین چیزی که خدا خلق کرد، نور محمد(ص) بود؛ یعنی از همان آغاز خلقت که حضرت خالق با فرمان «کُن» تصمیم به آفرینش هستی گرفت، نقطه فاء «فیکون» که بر صدر آن اجلال جلوس کرده، همان نور احمدی و صادر اول است که در کائنات متجلی شد.
همچنانکه نقطه تحت باء بسم الله، مرکز تجلی نور اعلای علوی‌ست و از همان لحظه در نقطه بی‌نهایت نادیده هستی، صلوات خداوند بر بهترین مخلوقش آغاز شده است؛ بنابراین در آیه صلوات در ردیف مصلین، ابتدا اسم جامع و جمیل خودش را آورده: «اِنَّ اللهَ و…»
دقت کنید که این ترتیب، فقط ترتیب مقامی نیست، بلکه ترتیب زمانی هم هست و تا ابد هم مستدام خواهد بود، آن‌گونه که فرزدق برای امام سجاد(ع) سرود: «صلّی علیه الهی ما جری القلم؛ تا قلم خداوند کار می‌کند، این صلوات ادامه دارد.» برای مؤمنان نیز بزرگترین فضیلت آن است که خود را در ردیف مصلین قرار دهند؛ یعنی در فعلی مشارکت کنند که اولین فاعلش، پروردگار جهانیان است.
در صلوات، شخص پیامبر رحمت(ص) و به تبع ایشان، خاندان معصوم آن حضرت نیز بر خودشان صلوات و درود فرستاده و می‌فرستند. این موضوع را تبیین کنید.
این ادعا حداقل با دو دلیل اثبات می‌شود: دلیل اول، تشهد نماز است که خواندن صلوات در تشهد بر هر نمازگزاری اعم از معصوم و غیرمعصوم واجب است. دلیل دوم، خطاب «یا ایُّهَا الَّذینَ آمَنوا» در آیه شریف صلوات است. امر به صلوات به قاطبه مؤمنان اعم از معصوم و غیرمعصوم و حتی به طریق اولی بر معصومین(ع) است.
در مقام تشبیه و تمثیل، این عمل به تأسی از خداوند است که بر خود تبریک و تحسین فرمود: «فَتَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ…» (مؤمنون/ ۱۴) ملاحظه می‌فرمایید که برای فهم مقام صلوات، ضرورت دارد که یک دوره کامل معارف الله‌شناسی، پیامبرشناسی، امام‌شناسی و معادشناسی را به‌مثابه پیش‌نیاز، عمیقاً مطالعه کنیم و با سلاح دانش و بینش، خود را به صف مصلین صلوات و مسبحین اقیانوس بی‌کران نیایشگران متصل کنیم و از فیوضات آن مستفیض شویم.
توجه به این نکته هم خالی از لطف نیست که مرسلٌ‌علیهم که حضرات معصومین(ع) هستند، هیچ نیازی به صلوات دیگران ندارند، بلکه این دیگران هستند که محتاج این صلات و اتصال‌اند. همچنانکه خداوند عزوجل نیازی به ذکر، عبادت و شکر ما ندارد، ولی می‌فرماید: «فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُوا لِی وَلَا تَکْفُرُونِ؛ پس مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم و مرا سپاس گزارید و کفران نعمت نکنید.» (بقره/ ۱۵۲) «قطره دریاست، اگر با دریاست/ ورنه او قطره و دریا، دریاست.»
در پایان موضوع صلوات در این قسمت، اگر نکته‌ای وجود دارد که نیازمند توضیح است، بیان کنید.
نکته دیگر، ارتباط و اشتراک لفظی و معنایی واژه «صلوه» به معنای نماز، نیایش و درود به‌شمار می‌رود که جمع آن در همه معانی و مصادیقش، «صلوات» است و همچون شجره طوبی، ریشه در یک آب طاب دارند و از یک شراب ناب مشروب می‌شوند، همچنانکه صلوات بر محمد و آل محمد، گناهان را از صحیفه اعمال انسان می‌شوید و می‌زداید.
به فرموده پیامبر اکرم(ص)، نمازهای پنجگانه روزانه نیز انسان را شست‌وشو می‌دهد و گناهانش را که همچون چرک بر بدن است، از پرونده او می‌زداید: «لو کان علی باب دار احدکم نهر و اغتسل فی کل یوم منه خَمس مرّات اکان یبقی فی جسده من الدّون شیء. قلت لا. قال فانّ مثل الصلوه کمثل النهرالجاری کلّما صلّی صلوه کفرت ما بینهما من الذنوب.» (وسائل‌الشیعه، ج ۲، ص ۷) آری این‌گونه است که منافع دعا، ذکر، نماز و صلوات به خود انسان می‌رسد و او را به سعادت در دنیا و آخرت می‌رساند.
تذکر این نکته را هم لازم می‌دانیم که این حدیث نبوی، نشانگر رابطه آب و نیایش هم هست که عنوان بحث ماه مبارک رمضان امسال ماست. خلاصه گفتار ما تا اینجا این می‌شود که مقام و منزلت صلوات، بی‌حد و حصر است و نمی‌توان ارزش والای ملکوتی آن را در عالم امکان تصور کرد. بهترین ذکر و دعا برای بهترین مخلوق، نشانگر تناسب مابین ذکر و مذکور، مدح و ممدوح، حمد و محمود، صاحبِ بلغ‌العلی بکماله، کشف الدجی بجماله، حسنت جمیع خصاله، صلّوا علیه وآله، یعنی مصطفای حضرت ربّی است که رفیع‌الدّرجات است.