انتساب روزهای هفته میان چهارده معصوم و زیارات وارده صحیح است؟
تعیین اسامی نبیّ و ائمه علیهم‌السلام به روزهای هفته، امری سلیقه‌ای و ذوقی نبوده؛ بلکه از زبان امام معصوم علیه‌السلام بیان شده است.
به گزارش پارسینه پلاس به نقل از پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، پاسخ به سؤالِ یک پرسشگر از مرکز پاسخگوئی به سوالات دینی ارائه شده است:
پرسش:
آیا روایاتی درباره تقسیم روزهای هفته میان چهارده معصوم و این که هر روز به نام چند معصوم است، وجود دارد؟ این موضوع از سوی ائمه تأیید شده است؟ آیا دعاهایی که در این روزها برای معصومان خوانده می‌شود، معتبر است؟
پاسخ:
مقدمه
زیارت از اعمال پسندیده اسلامی بوده و در طول تاریخ، مسلمانان به آن عنایت و اهتمام داشته‌اند. این عمل، نزد شیعیان جایگاهی ویژه دارد؛ به حدّی که از نمادهای شیعه شمرده می‌شود. توسل جستن به ائمه معصومین علیهم‌السلام به وسیله زیارت، موجب جلب رحمت الهی است. طبق روایات ایام هفته به حضرات معصومین علیهم‌السلام تعلق دارد، برای ایشان زیارت‌هایی در روزهای هفته نقل شده است. این نوشتار به بررسی روایات، در این زمینه می‌پردازد.
پاسخ اجمالی
براساس روایتی، ایام هفته به حضرات معصومین علیهم‌السلام تعلق دارد؛ امام هادی علیه‌السلام فرمودند:
«منظور از «ایام» ما هستیم تا آنگاه که آسمان‌ها و زمین بر پا است، شنبه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، یکشنبه کنایه از امیرالمؤمنین، دوشنبه امام حسن و امام حسین، سه‌شنبه علی بن الحسین، محمد بن علی و جعفر بن محمد، چهارشنبه موسی بن جعفر، علی ابن موسی، محمد بن علی و من (امام هادی)، پنجشنبه پسرم حسن بن علی علیهم‌السلام، و جمعه هم فرزند فرزندم است.»
به همین مناسبت زیارت‌هایی برای معصومین علیهم‌السلام در روزهای هفته در کتب ادعیه نقل شده که قرائت این زیارت‌ها به امید ثواب (رجاء): شنبه زیارت حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله؛ یکشنبه، زیارت امام علی و حضرت زهرا؛ دوشنبه، زیارت امام حسن و امام حسین؛ سه‌شنبه، زیارت امام سجاد و امام باقر و امام صادق؛ چهارشنبه، زیارت امام کاظم، امام رضا، امام جواد و امام هادی؛ پنجشنبه: زیارت امام حسن عسکری و جمعه، زیارت امام مهدی علیهم‌السلام.
پاسخ تفصیلی
۱. متن روایت
در آغاز روایاتی که در مورد نامگذاری روزهای هفته به نام اهل‌بیت علیهم‌السلام و غیره نقل شده ذکر می‌شود.
صقر بن أبی‌دُلَف می‌گوید: به امام هادی علیه‌السلام گفتم:
«قُلْتُ یَا سَیِّدِی حَدِیثٌ یُرْوَی عَنِ النَّبِیِّ صلی‌الله‌علیه‌وآله لَا أَعْرِفُ مَعْنَاهُ قَالَ وَ مَا هُوَ فَقُلْتُ قَوْلُهُ لَا تُعَادُوا الْأَیَّامَ فَتُعَادِیَکُمْ مَا مَعْنَاهُ فَقَالَ نَعَمْ الْأَیَّامُ نَحْنُ مَا قَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ فَالسَّبْتُ اسْمُ رَسُولِ اللَّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ الْأَحَدُ کِنَایَهٌ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه‌السلام وَ الْإِثْنَیْنِ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ الثَّلَاثَاءُ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ وَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ الْأَرْبِعَاءُ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ وَ عَلِیُّ بْنُ مُوسَی وَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ وَ أَنَا وَ الْخَمِیسُ ابْنِیَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ وَ الْجُمُعَهُ ابْنُ ابْنِی وَ إِلَیْهِ تَجْتَمِعُ عِصَابَهُ الْحَقِّ وَ هُوَ الَّذِی یَمْلَؤُهَا قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً فَهَذَا مَعْنَی الْأَیَّامِ فَلَا تُعَادُوهُمْ فِی الدُّنْیَا فَیُعَادُوکُمْ فِی الْآخِرَهِ»؛(۱)
«ای آقای من! حدیثی از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله روایت شده که معنای آن را نمی‌فهمم. فرمود: آن حدیث چیست؟ عرض کردم: حدیث این است که پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: «دشمنی نکنید با روزها که آنها با شما دشمنی خواهند کرد». امام هادی علیه‌السلام فرمود: آری، منظور از «ایام» ما هستیم. تا آنگاه که آسمان‌ها و زمین بر پا است، شنبه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله است، یکشنبه کنایه از امیرالمؤمنین علیه‌السلام، دوشنبه امام حسن و امام حسین علیهماالسلام، سه‌شنبه علی بن الحسین، محمد بن علی و جعفر بن محمد علیهم‌السلام، چهارشنبه موسی بن جعفر، علی ابن موسی، محمد بن علی و من علیهم‌السلام، پنجشنبه پسرم حسن بن علی علیه‌السلام، و جمعه هم فرزند فرزندم است که اهل حق بر وی اجتماع خواهند کرد، و او کسی است که زمین را همان‌گونه که از ظلم و جور پر شد، پر از عدل و داد خواهد کرد، و این است معنی «ایام». پس دشمنی نکنید با ایشان در دنیا که دشمنی کنند با شما در آخرت.»
این روایت از شهرت روایی برخوردار است؛ یعنی در منابع حدیثی پرتکرار است.
مرحوم شیخ صدوق رضی‌الله‌عنه در توضیح «الایام» می‌فرماید: «الأیام لیست بأئمه و لکن کنی بها علیه‌السلام عن الأئمه لئلا یدرک معناه غیر أهل الحق کما کنی الله عز و جل بالتِّینِ وَ الزَّیْتُونِ وَ طُورِ سِینِینَ وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ عن النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله و علی و الحسن و الحسین علیه‌السلام؛(۲) معنای حقیقی روزها امامان نیست، بلکه به‌طور کنایه گفته شده است تا نااهلان به معنایش متوجه نشوند؛ چنان که خدای عز و جل از «پیامبر» و «علی» و «حسن» و «حسین» به «تین» و «زیتون» و «طور سینین» و «بلد امین» به طور کنایه نامبرده است.»
این‌گونه تعیین کردن و نامگذاری، دارای حکمت و اسراری است که امام معصوم علیه‌السلام از آنها آگاهی دارد، و احاطه به این اسرار از حوزه ادراک ما خارج است. به هر حال این تعبیر، نشان دهنده اهمیت زمان بوده و نباید روزها را بد دانسته و درباره آن شکایت کرد؛ بلکه باید از نسیم‌های رحمتی که در این روزها نصیب آدمی می‌شود، غافل نبوده و از آنها بهره‌مند شد. یکی از آن سودمندی و جلب رحمت الهی، توسل جستن به ائمه معصومین علیهم‌السلام به وسیله زیاراتی است که طبق نامگذاری روزها، در کتاب‌های ادعیه ذکر شده است.
۲. زیارت ایام هفته
برای روزهای هفته، زیارت‌هایی برای چهارده معصوم علیهم‌السلام به ترتیب زیر وارد شده است:
روز شنبه: زیارت حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله
روز یکشنبه: زیارت امام علی و حضرت زهرا علیهماالسلام
روز دوشنبه: زیارت امام حسن و امام حسین علیهماالسلام
روز سه‌شنبه: زیارت امام سجاد و امام باقر و امام صادق علیهم‌السلام
روز چهارشنبه: زیارت امام کاظم، امام رضا، امام جواد و امام هادی علیهم‌السلام
روز پنجشنبه: زیارت امام حسن عسکری علیه‌السلام
روز جمعه: زیارت امام مهدی علیه‌السلام.
مرحوم سید بن طاووس در فلاح السائل(۳) بدون سند برای روزهای هفته زیاراتی را نقل کرده‌اند. علامه مجلسی(۴) و شیخ عباس(۵) نیز به تبع ایشان آورده‌اند. با توجه به اعتماد علما به سید بن طاووس، خواندن این زیارت‌ها به امید ثواب (رجاء) اشکالی ندارد.
نتیجه‌گیری
بر اساس تقسیم و تعیین امام هادی علیه‌السلام، شنبه به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، یکشنبه به امیرمؤمنان و حضرت فاطمه علیهماالسلام، دوشنبه به امام حسن و امام حسین علیهماالسلام، سه‌شنبه به سه امام بعد، چهارشنبه به چهار امام بعد، پنجشنبه به امام حسن عسکری علیه‌السلام و جمعه به امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه تعلق دارد. به همین مناسبت زیارت‌هایی برای معصومین علیهم‌السلام در روزهای هفته در کتب ادعیه نقل شده است. تعیین اسامی نبیّ و ائمه علیهم‌السلام به روزهای هفته، امری سلیقه‌ای و ذوقی نبوده؛ بلکه از زبان امام معصوم علیه‌السلام بیان شده است..
پی‌نوشت‌ها:
۱. ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۹۵و ۳۹۶؛ ابن بابویه، محمد بن علی، معانی الأخبار، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول، ۱۴۰۳ق، ص۱۲۳؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام‌النعمه، اسلامیه، تهران، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۳۸۲و ۳۸۳؛ خزاز رازی، علی بن محمد، کفایه الأثر فی النصّ علی الأئمه الإثنی عشر، بیدار، قم، ۱۴۰۱ق، ص۲۹۱؛ ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل أبی‌طالب علیهم‌السلام (لابن شهرآشوب) ، علامه، قم، چاپ اول، ۱۳۷۹ق، ج۱، ص۳۰۸؛ قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبه‌الله، الخرائج و الجرائح ، مؤسسه امام مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۱۳؛ ابن طاووس، علی بن موسی، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع ، دارالرضی، قم، چاپ اول، ۱۳۳۰ق، ص۲۸.
۲. ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال ، جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۹۶.
۳. ابن طاووس، علی بن موسی، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، دارالرضی، قم، چاپ اول، ۱۳۳۰ق، ص۲۹-۳۷.
۴. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالأنوار، الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ص۲۱۱.
۵. قمی، شیخ عباس، کلیات مفاتیح الجنان، انتشارات صبا، چاپ دوم، ص۹۶.