تبخال چشمی؛ راهنمای کامل شناخت علائم، درمان‌ها و پیشگیری
تبخال چشمی یک عفونت ویروسی است که می‌تواند به قرنیه و سایر بخش‌های چشم آسیب برساند
به گزارش پارسینه پلاس، از علائم این بیماری، می‌توان به قرمزی، التهاب پلک‌ها، سوزش و خارش، از علائم این بیماری اشاره کرد. تشخیص زودهنگام تبخال در چشم، اهمیت بسیار زیادی دارد و از عوارض خطرناک این بیماری جلوگیری می‌کند. این بیماری ممکن است در موارد شدید، قرنیه آسیب دیده و میزان بینایی را کاهش می‌دهد.
تبخال چشمی چیست؟
تبخال چشمی نوعی عفونت ویروسی است که توسط ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد میشود. ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV-1) عامل اصلی این بیماری است.
هرپس سیمپلکس، یکی از بیماری های چشمی خطرناک است و در صورت عدم درمان صحیح، می‌تواند به یک بیماری مزمن تبدیل شود. ویروس HSV نوع اول ممکن است به لایه‌های عمیق‌تر چشم نفوذ کند و باعث کاهش بینایی یا نابینایی شود.
این بیماری واگیردار است و از طریق تماس با ترشحات آلوده مانند ترشحات چشم یا بزاق دهان، منتقل میشود. بنابراین، تماس نزدیک با فرد مبتلا به این بیماری، می‌تواند باعث انتقال ویروس به دیگران شود.
علائم تبخال چشمی
مهم‌ترین علامت وجود تبخال در چشم، درد و التهاب چشم است. در ادامه با علائم این بیماری، به‌طور کامل آشنا شوید:
- درد همراه با سوزش یا خارش چشم
- التهاب در سفیدی چشم و اطراف پلک
- افزایش حساسیت به نور و محیط‌های روشن (فتوفوبیا)
- تاری دید و کاهش بینایی
- احساس وجود جسم خارجی مانند شن در چشم
- افزایش ترشحات چشم و ریزش اشک
این علائم ممکن است به‌صورت همزمان یا تکی ظاهر شوند. در صورت مشاهده هرکدام از این علائم، فوراً به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
انواع تبخال چشمی
تبخال چشم انواع مختلفی دارد که هر کدام، بخش‌های مختلفی از چشم را درگیر می‌کنند. در ادامه، انواع مختلف این بیماری را به تفکیک بررسی خواهیم کرد:
تبخال چشم قرنیه‌ای
این نوع تبخال، شایع‌ترین نوع هرپس سیمپلکس چشم است و به قرنیه آسیب می‌زند. تبخال چشم قرنیه‌ای می‌تواند منجر به آسیب دائمی به قرنیه و کاهش دید شود.
تبخال قرنیه‌ای نیکروتیک
این بیماری به لایه‌های عمیق‌تر قرنیه آسیب می‌زند. در این حالت، التهاب قرنیه به‌طور عمده ناشی از واکنش ایمنی به ویروس است نه خود ویروس. تبخال قرنیه‌ای نیکروتیک می‌تواند منجر به زخم‌های قرنیه، آسیب شدید به قرنیه و حتی نابینایی شود.
تبخال التهاب مجرای اشکی
تبخال التهاب مجرای اشکی، به پوشش بیرونی چشم حمله می‌کند. این نوع تبخال معمولاً خطرناک نیست و در صورت درمان به‌موقع، بهبود می‌یابد.
تبخال التهاب عنبیه
تبخال التهاب عنبیه می‌تواند باعث التهاب در لایه‌های میانه چشم (عنبیه) شود که به آن ایریتیس یا یوییت گفته میشود. این بیماری گاهی منجر به آب مروارید، افزایش فشار داخل چشم و در موارد شدید، نابینایی میشود.
تبخال ثانویه چشمی
این تبخال، پس از درمان اولیه به‌طور مکرر، عود می‌کند. این بیماری معمولاً ناشی از علل شایع تبخال است و درصورت عدم‌رسیدگی، بینایی را کاهش می‌دهد.
تبخال چشمی در نوزادان
این نوع تبخال چشم نوزادان ایجاد میشود و بسیار نادر است، اما معمولا شدید است. این بیماری از مادر به نوزاد منتقل میشود و ممکن است نوزاد را نابینا کند.
علل ایجاد تبخال در چشم
بیماری عفونت هرپس چشمی، چند علت اصلی و البته جانبی دارد که همگی روی یکدیگر اثر می‌گذارند. در ادامه هرکدام از آنها را با جزئیات بیشتری بررسی خواهیم کرد.
ویروس هرپس سیمپلکس
علت اصلی تبخال چشم، ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) نوع اول است و انتقال آن، از طریق تماس مستقیم با ترشحات آلوده صورت می‌گیرد. این ویروس، پس از ورود به بدن فرد، در گره‌های عصبی فرد باقی می‌ماند و در شرایطی مانند ضعف سیستم ایمنی، استرس یا آسیب به چشم، دوباره فعال میشود.
ضعف سیستم ایمنی
ضعف سیستم ایمنی، می‌تواند منجر به فعال شدن ویروس هرپس سیمپلکس شود.
عفونت و آسیب‌های چشمی
هرگونه آسیب فیزیکی به چشم (مانند ضربه یا عمل جراحی) می‌تواند موجب ورود ویروس HSV به چشم شود. همچنین، عفونت‌های دیگر مانند استفاده از لنز چشم، از عوامل گسترش این ویروس هستند.
قرار گرفتن در برابر نور خورشید
قرار گرفتن در معرض نور خورشید بدون عینک‌های آفتابی با محافظ UV، می‌تواند به فعال شدن ویروس هرپس سیمپلکس کمک کند. نور خورشید باعث تضعیف مقاومت پوست و سیستم ایمنی (از عوامل تبخال چشم) میشود.
استرس
اثر استرس روی تبخال چشم، غیرمستقیم است اما روی سیستم ایمنی، اثر منفی دارد و شرایط بازگشت ویروس و عود بیماری را فراهم می‌کند.
سایر عوامل تحریک‌کننده
علاوه‌بر موارد فوق، عوامل مختلفی مانند تب، بیماری‌های تنفسی یا ایجاد تغییرات هورمونی مانند بارداری، ممکن است باعث فعال شدن ویروس هرپس سیمپلکس شوند. همچنین، مصرف برخی داروها با تضعیف سیستم ایمنی، شرایط را برای فعال شدن ویروس فراهم می‌کنند.
تبخال چشم چطور تشخیص داده میشود؟
تشخیص این بیماری، باید توسط چشم پزشک انجام شود. پزشکان برای تشخیص این بیماری، از روش‌های بالینی و برخی آزمایشات استفاده می‌کنند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
معاینه بالینی
در معاینه بالینی، پزشک علائم هرپس سیمپلکس چشم (مانند درد، قرمزی چشم، حساسیت به نور، تاری دید و…) را بررسی می‌کند. در ادامه می‌توانید روش‌های بررسی علائم را مطالعه کنید:
- تست حساسیت به نور؛ برای ارزیابی حساسیت چشم به نور (فتوفوبیا)
- لامپ شکاف‌دار؛ ابزاری برای مشاهده دقیق چشم و شناسایی آسیب‌های سطحی و عمقی قرنیه است. با لامپ شکاف‌دار، تغییرات میکروسکوپی قرنیه (مانند زخم‌ها یا ضایعات ویروسی)، قابل مشاهده خواهند بود.
- تست فلورسین؛ با ریختن قطره فلورسنت در چشم، آسیب‌های قرنیه قابل شناسایی خواهند بود. پس از اعمال این رنگ، نواحی آسیب‌دیده یا دچار عفونت، در زیر نور نمایان می‌شوند.
آزمایش‌های تکمیلی
برای تشخیص این بیماری، آزمایش‌های تکمیلی دیگری هم وجود دارند که در صورت تشخیص پزشک، از آنها هم برای تشخیص استفاده میشود:
- اسکراب یا نمونه‌برداری از قرنیه؛ در این روش، از ترشحات چشم یا لایه‌های سطحی قرنیه نمونه‌برداری میشود تا تحت میکروسکوپ بررسی شود.
- تست PCR؛ نمونه‌های چشمی برای شناسایی DNA ویروس هرپس سیمپلکس، بررسی می‌شوند. این روش، دقیق‌ترین روش تشخیص این بیماری است.
- کشت ویروس؛ در این روش، نمونه چشمی در محیط کشت قرار می‌گیرد تا ویروس هرپس سیمپلکس (درصورت وجود) رشد می‌کند.
- آزمون فلورسانس آنتی‌بادی؛ این تست با استفاده از آنتی‌بادی‌های خاص برای شناسایی ویروس هرپس سیمپلکس انجام میشود.
تفاوت تبخال چشم و گل مژه
گلمژه و تبخال چشم، دو بیماری چشمی متفاوت هستند. گل مژه نوعی عفونت باکتریایی است که در اثر انسداد غدد چربی پلک ایجاد میشود و معمولاً به صورت برآمدگی دردناک و قرمز روی پلک ظاهر میشود. این عفونت معمولا با کمپرس گرم و رعایت بهداشت، قابل درمان است.
در مقابل، تبخال چشم ناشی از ویروس است و در اثر آن، قرنیه چشم درگیر میشود. این بیماری باعث درد، قرمزی، کاهش دید و حساسیت به نور میشود و به درمان‌های ضد ویروسی نیاز دارد.
در جدول زیر، تفاوت تبخال چشم و گل مژه را مقایسه می‌کنیم:
| ویژگی | تبخال چشم | گل مژه |
| عامل ایجاد | ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ | عفونت باکتریایی (استافیلوکوک) |
| علائم | درد شدید، قرمزی، حساسیت به نور، تاری دید | تورم و قرمزی در لبه پلک، درد ملایم |
| مکان درگیر | قرنیه و قسمت‌های دیگر چشم | پلک‌ها و فولیکول‌های مژه یا غدد چربی |
| مدت زمان و شدت | ممکن است آسیب دائمی به چشم وارد کند | بهبود سریع با درمان مناسب |
| درمان | داروهای ضدویروس و ضدالتهاب | کمپرس گرم، آنتی‌بیوتیک موضعی و جراحی (در موارد شدید) |
تبخال چشم چگونه درمان می شود؟
درمان تبخال چشمی به شدت عفونت و ناحیه درگیر (قرنیه، پلک، یا سایر قسمت‌های چشم) بستگی دارد. این‌کار باید تحت نظارت دکتر چشم انجام شود زیرا انتخاب درمان نامناسب، می‌تواند منجر به عوارض جدی (مانند نابینایی) شود. انواع روش‌های درمان تبخال چشم، شامل موارد زیر است:
داروهای ضد ویروسی
این داروها برای مهار تکثیر ویروس هرپس سیمپلکس استفاده می‌شوند:
- داروهای خوراکی؛ داروهایی مانند آسیکلوویر، والاسیکلوویر یا فامسیکلوویر به‌طور سیستمیک عمل می‌کنند و هنگام ابتلا به آلودگی شدید، تجویز می‌شوند.
- داروهای موضعی؛ قطره‌ها یا پمادهای ضدویروسی مانند تریفلوریدین، گنکیکلوویر ژل یا آیدوکسوریدین برای درمان مستقیم ناحیه درگیر استفاده می‌شوند.
داروهای ضدالتهاب
برای درمان تبخال چشم، از داروهای کورتیکواستروئید استفاده میشود:
- داروهای کورتیکواستروئید؛ برخی قطره‌های استروئیدی مانند پردنیزولون، ممکن است برای کاهش التهاب تجویز شوند.
هشدار! استفاده از داروهای استروئیدی باید تحت نظارت پزشک باشد، زیرا مصرف غیر اصولی آن می‌تواند عفونت را تشدید کند.
بهترین قطره برای تبخال چشمی
با تاکید بر این نکته که پزشک باید بهترین دارو را با توجه به وضعیت بیماری شما تجویز کند، اما قطره‌های زیر، بهترین قطره برای تبخال چشم هستند:
- قطره آسیکلوویر (Acyclovir) به کاهش تکثیر ویروس کمک می‌کند.
- پریدنیزولون (Prednisolone) به کاهش التهاب کمک می‌کند.
پاکسازی مکانیکی
در برخی موارد، پزشک با استفاده از ابزارهای استریل، سلول‌های آلوده سطح قرنیه را برداشته تا ویروس را از سطح چشم حذف کند و به بهبود سریع‌تر کمک کند؛ به این روش، پاکسازی مکانیکی (Debridement) می‌گویند.
از این روش معمولاً برای درمان آثار سطحی تبخال چشم استفاده میشود. پزشک با استفاده از ابزارهای استریل، لایه‌ای از سلول‌های آسیب‌دیده قرنیه را حذف می‌کند تا حجم ویروس‌ها کم شده و در مقابل، داروهای موضعی نفوذ بهتری به لایه‌های زیرین قرنیه داشته باشند.
درمان تبخال چشمی شدید
پزشکان برای درمان عفونت تبخال چشم شدید یا تبخالی که مکررا عود می‌کند، از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:
- درمان پیشگیرانه؛ فعال شدن مجدد ویروس تبخال چشم، با تجویز و مصرف آسیکلوویر خوراکی، قابل پیشگیری خواهد بود.
- جراحی چشم؛ اگر عفونت باعث ایجاد زخم‌های شدید یا اختلال در بینایی شود، ممکن است پیوند قرنیه یا جراحی انجام شود.
توجه! در صورت ابتلا به تبخال چشم، نظارت دقیق و طور منظم وضعیت بیمار، بسیار مهم است. این‌کار از پیشرفت عفونت و عوارض احتمالی (مانند زخم قرنیه یا کاهش بینایی)، جلوگیری می‌کند.
درمان خانگی تبخال چشمی
استفاده از درمان خانگی تبخال در چشم به صورت کمکی و در کنار درمان پزشکی انجام میشود. برخی از روش‌های درمان خانگی تبخال چشم عبارتند از:
- استفاده از کمپرس گرم برای تسکین درد و کاهش التهاب
- استفاده از قطره‌های چشمی گیاهی مانند چای سبز و دیگر گیاهان ضد التهاب چشم
- استفاده از قطره‌های استریل چشمی
- استراحت چشم و محدود کردن فعالیت‌های چشمی برای کاهش فشار بر چشم
- مصرف مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان برای تقویت سیستم ایمنی بدن
داروهای موثر برای درمان هرپس سیمپلکس چشم
در ادامه داروهایی که معمولا برای درمان تبخال چشم، تجویز می‌شوند را معرفی کرده‌ایم. البته به‌خاطر داشته باشید که انتخاب نوع درمان، باید تحت نظر چشم‌پزشک انجام شود. بنابراین، استفاده خودسرانه از داروهای زیر، می‌تواند به تشدید عفونت و حتی نابینا شدن، منجر شود:
| گروه دارویی | نام دارو | شکل دارویی | موارد استفاده |
| داروهای ضدویروس | آسیکلوویر (Acyclovir) | پماد چشمی، قرص خوراکی | مهار تکثیر ویروس، درمان موضعی یا سیستمیک |
| والاسیکلوویر (Valacyclovir) | قرص خوراکی | درمان موارد شدید یا عودکننده | |
| فامسیکلوویر (Famciclovir) | قرص خوراکی | درمان سیستمیک، جایگزین برای آسیکلوویر | |
| گنسیکلوویر (Ganciclovir) | ژل چشمی (۰.۱۵%) | درمان موضعی عفونت‌های چشمی ناشی از هرپس | |
| تریفلوریدین (Trifluridine) | قطره چشمی (۱%) | درمان موضعی موارد خاص | |
| کورتیکواستروئید | پردنیزولون استات (Prednisolone acetate) | قطره چشمی | کاهش التهاب در کراتیت استرومایی |
| دگزامتازون (Dexamethasone) | قطره چشمی | کنترل التهاب شدید | |
| فلورومتولون (Fluorometholone) | قطره چشمی | کاهش التهاب با عوارض کمتر نسبت به دگزامتازون | |
| آنتی‌بیوتیک | کلرامفنیکل (Chloramphenicol) | پماد یا قطره چشمی | پیشگیری از عفونت باکتریایی ثانویه |
| سیپروفلوکساسین (Ciprofloxacin) | قطره چشمی | درمان و پیشگیری از عفونت‌های باکتریایی | |
| توبرامایسین (Tobramycin) | پماد یا قطره چشمی | پیشگیری از عفونت‌های ثانویه | |
| موکسی‌فلوکساسین (Moxifloxacin) | قطره چشمی | درمان عفونت‌های باکتریایی مقاوم |
درمان تبخال چشمی با داروی گیاهی
درمان تبخال چشم با داروهای گیاهی، به‌صورت علمی تأیید نشده است. عفونت تبخال چشم، یک ویروس خطرناک است و نیازمند درمان‌های دارویی ضدویروسی است. استفاده از درمان‌های گیاهی در این بیماری، ممکن است بی‌اثر یا خطرناک باشد.
استفاده از محلول‌های خانگی ممکن است منجر به تحریک، التهاب یا عفونت ثانویه شود، اما برخی گیاهان خاصیت ضدالتهابی دارند. خوردن این گیاهان، می‌توانند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کنند:
- میوه‌های حاوی ویتامین سی
- اکیناسه (Echinacea)
- سیر
- چای سبز
- اسطخودوس
- عرق چهل گیاه
- زردچوبه
- بابونه
- روغن زیتون، نارگیل و کنجد
درمان تبخال چشم در طب سنتی
طب سنتی همانند درمان‌های گیاهی، روش تایید شده و مؤثر درمان تبخال چشم نیست و هرگز نباید جایگزین درمان پزشکی شود. البته طب سنتی می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم، روی درمان این بیماری و تقویت سیستم ایمنی، اثر مثبت داشته باشد.
غذاهای مفید برای درمان تبخال چشم
تغذیه مناسب می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب کمک کند. در اینجا جدول مربوط به غذاهای مفید برای درمان عفونت هرپس چشمی آورده شده است:
| گروه غذایی | مواد غذایی مفید | ویژگی‌ها |
| غذاهای غنی از ویتامین C | پرتقال، لیمو، گریپ‌فروت، فلفل دلمه‌ای قرمز، توت‌فرنگی، کیوی، سبزیجات برگ سبز | تقویت سیستم ایمنی، کمک به مبارزه با عفونت‌ها |
| غذاهای غنی از لیزین | گوشت مرغ و بوقلمون، ماهی (سالمون، تن)، ماست و لبنیات کم‌چرب، تخم‌مرغ، عدس و نخود | مهار تکثیر ویروس هرپس سیمپلکس، کاهش شدت و طول مدت تبخال |
| غذاهای غنی از ویتامین E | آووکادو، مغزهای روغنی (بادام، فندق)، دانه‌ها (دانه آفتابگردان)، سبزیجات سبز تیره (اسفناج، کلم پیچ) | خواص آنتی‌اکسیدانی، کاهش التهاب و تقویت ایمنی بدن |
| غذاهای ضدالتهابی | زردچوبه، زنجبیل، توت‌فرنگی، تمشک، ماهی‌های چرب (سالمون، تن، ساردین) | کاهش التهاب و تسکین درد و علائم تبخال |
| غذاهای غنی از روی (Zinc) | گوشت قرمز کم‌چرب، صدف و میگو، مغزهای روغنی و دانه‌ها، حبوبات (عدس، نخود، لوبیا)، غلات سبوس‌دار | تقویت سیستم ایمنی و بهبود زخم‌ها، کاهش مدت زمان عفونت‌های ویروسی |
| پروبیوتیک‌ها | ماست طبیعی و کفیر، کلم ترش، ترشیجات طبیعی، مخمری‌ها (کفیر و کامبوچا) | تقویت سیستم ایمنی بدن، حمایت از سلامت روده |
اگر به این بیماری‌ها مبتلا شده‌اید، این مواد غذایی را نخورید!
برای جلوگیری از تشدید اثر این تبخال در چشم، این مواد غذایی را از رژیم خود حذف کنید:
- غذاهای حاوی آرژینین زیاد مانند شکلات، آجیل‌های خاص و دانه‌ها
- قندهای فرآوری‌شده همچون شکر و شیرینی‌ها
پیشگیری از تبخال چشم
برای پیشگیری از تبخال چشم، به این موارد توجه کنید:
- اجتناب از تماس نزدیک با افرادی که تبخال فعال دارند.
- استفاده از عینک آفتابی با UV مناسب در محیط‌های آفتابی.
- حفظ سلامت سیستم ایمنی با تغذیه مناسب و مدیریت استرس.
- عدم استفاده از وسایل شخصی دیگران (حوله، عینک و لنز)
- تقویت سیستم ایمنی با رژیم غذایی سالم، خواب کافی و مدیریت استرس
- استفاده صحیح از لنز چشم، مانند ضدعفونی منظم و محدود کردن استفاده
- معاینات منظم توسط چشم‌پزشک
عوارض احتمالی تبخال چشمی
این بیماری، ممکن است برخی از مشکلات موقت یا دائم را به‌همراه داشته باشد:
- زخم قرنیه (عامل کاهش بینایی)
- عود مکرر عفونت
- التهاب شدید و سرایت به بخش‌های دیگر چشم
- کاهش بینایی
- اختلال در عملکرد عصب چشم
- افزایش حساسیت به نور و ناراحتی در محیط‌های روشن
همچنین تبخال چشم می‌تواند منجر به خشکی چشم و اختلال در عملکرد غدد اشکی شود.
آیا تبخال چشم باعث سرطان چشم میشود؟
ارتباط مستقیمی بین تبخال چشم و سرطان چشم وجود ندارد اما آسیب‌های مزمن ناشی از عفونت هرپس چشمی، می‌تواند منجر به مشکلات پیچیده‌تری در چشم شود. برخی از مشکلات ناشی از این بیماری، ممکن است به تغییراتی در بافت‌های چشم منجر شود و خطرات ابتلا به سرطان چشم را افزایش دهد.
برای درمان تبخال چشمی باید به چه پزشکی مراجعه کرد؟
تبخال چشمی یک عفونت جدی است که نیاز به تشخیص و درمان فوری دارد. با آگاهی از علائم و رعایت نکات پیشگیری، می‌توان از بروز عوارض جدی جلوگیری کرد. در صورت مشاهده هر یک از علائم مذکور، مراجعه به پزشک متخصص توصیه میشود.