جاذبه‌های تاریخی و طبیعی بیشاپور و اطراف آن

به گزارش پارسینه پلاس،  یشاپور (بیشابور) یکی از شهرهای باستانی ایران در استان فارس واقع شده است. این شهر در زمان دودمان ساسانی تأسیس و ساخته شد و در حال حاضر تنها ویرانه‌های باقی‌مانده از آن شاهکارهای معماری باستانی را نشان می‌دهد. در سال ۱۳۹۷ به ثبت جهانی یونسکو درآمد.

 

یشاپور یکی از شهرهای باستانی با تاریخچه دیرینه در ایران محسوب می‌شود و سنگ‌نوشته‌های باستانی شاهکارهای معماری و تاریخی این شهر را به تصویر کشیده‌اند. نام این شهر در منابع تاریخی با صورت‌های مختلفی نوشته شده است از جمله بیشابور، بیشاپور، به شاپور، بیشاور، و به اندیوشاپور. یشاپور مرکز ایالت و کوره اردشیرخوره بوده و دارای گنجینه‌های باارزشی از آثار ساسانی مانند معبد آناهیتا می‌باشد. معماری شهر با تأثیر سبک معماری پارتی ساخته شده است.

 

 

شکل‌گیری بیشاپور

شکل‌گیری بیشاپور به سال ۲۶۶ میلادی و تحت فرمان شاپور اول، پادشاه ساسانی، آغاز شد. این شهر به عنوان یک پیامد پیروزی شاپور در نبرد والرین علیه امپراتوری روم ساخته شد. شاپور تصمیم گرفت تا در ناحیه‌ای با آب و هوای مطلوب واقع در مسیری که از تخت جمشید به تیسفون می‌رسید، یک شهر بنا نماید. این جاده قدیمی در دوران هخامنشیان، تخت جمشید و استخر را به شهر شوش متصل می‌کرد. شاپور نام خود را بر این شهر گذاشت و بیشاپور تأسیس شد. برای ساخت این شهر، معمارانی اهل سوریه با نام اِپسای به عنوان معماران انتخاب شدند. این شهر به عنوان یک شاهکار معماری ساسانی شهرت یافت و امروزه بقایای باارزشی از آن به ما یادآوری این تمدن باستانی می‌کند.

 

 

 

معماری بیشاپور

معماری بیشابور با استفاده از روش مهندسی یونانیان، که ابتکار هیپوداموس را دارد، طراحی شد. این شهر در یک قالب مستطیلی و به گونه‌ای ساخته شد که چهار دروازه و دو خیابان اصلی آن یکدیگر را قطع می‌کردند. یکی از خیابان‌ها در جهت شمال به جنوب و دیگری در جهت شرق به غرب گسترده بود و هر کدام در انتها به یکی از دروازه‌های شهر منتهی می‌شدند. دروازه غربی، ورودی اصلی شهر بود.

 

بیشاپور دارای دو بخش اصلی بود:

ارگ سلطنتی: این بخش شامل آثار بزرگ و مهمی همچون معبد آناهیتا، تالار تشریفات شاپور، ایوان موزائیک، و کاخ به والرین بود.

 

منطقه عامه‌نشین: این بخش شامل خانه‌های مسکونی، گرمابه، کاروانسرا و بازار بود.

 

بیشاپور توسط عوامل محافظتی مانند کوه، رودخانه، دیواره‌های قلعه و خندق احاطه شده بود تا امنیت شهر را تضمین کند. این ساختارها باعث می‌شدند که بیشاپور از هر گونه تهدید خارجی محافظت شود و به عنوان یک شهر با معماری استثنایی و منحصر به فرد در دوران ساسانی شهرت یابد.

 

 

 

موقعیت جغرافیایی بیشاپور

شهر بیشاپور در کنار دره چوگان واقع شده و از شهر کازرون تا فاصله حدود ۱۹ کیلومتر دارد. این شهر نیز در کنار رود شاپور قرار گرفته است.

 

پیشینه کاوش‌های باستان‌شناسی

در سال‌های ۱۳۱۹ تا ۱۳۱۴ خورشیدی، ژرژ سال و رومن گیرشمن نمایندگان موزه لوور به عنوان اولین تیم باستان‌شناسی، به کاوش در بیشاپور پرداختند. آن‌ها بناها و آثاری را کشف کردند که در ادامه به آن‌ها نام‌هایی چون “آتشگاه”، “کاخ اختصاصی”، و “ایوان مزین به موزاییک” دادند. این کاوش‌ها به مدت ۳۰ سال ادامه یافت، اما سپس متوقف شد.

 

سپس در بهمن ماه سال ۱۳۴۷، یک گروه باستان‌شناسی ایرانی به سرپرستی دکتر سرفراز برای روشن کردن چگونگی حفاری‌های گذشته و به جا ماندن اسکلت شهر بیشاپور به این منطقه اعزام شد. این حفاری‌ها تا حدود ۱۰ سال طول کشید و در این دوره، آثاری همچون برج و باروی شهر، معبد آناهیتا، کاخ شاپور، مسجد دوره اسلامی و ستون‌های یادبود کشف شدند.

 

در سال ۱۳۷۵ میلادی، عملیات حفاری مجدداً آغاز شد، اما متوقف شد. سپس در اردیبهشت ۱۳۷۶، حفاری‌ها توسط آقایان مهندس مهریار و نوروزی ادامه یافت. از سال ۱۳۸۲ مهندس امیری به عنوان مسئول پروژه باستان‌شناسی بیشاپور تعیین شد و حفاری‌ها ادامه یافت.

 

بیشاپور، به عنوان یک شهر باستانی مهم و دارای معماری و تاریخ برجسته، نمایی از گذشته ی ایران است که می‌تواند عامه مردم و محققان فرهنگی را جذب کند. بر اساس گزارشات و تحقیقات باستان‌شناسی، بناهای بیشاپور در طول زمان فروریخته و تنها آثاری از میراث بزرگ این شهر باقی مانده است. این واقعیت نشان دهنده اهمیت حفظ و مرمت تاریخ و فرهنگ مناطق باستانی است. بازسازی و حفظ این آثار می‌تواند به حفظ هویت فرهنگی و تاریخی ایران کمک کند.

 

شهرسازی بیشاپور نیز نمونه‌ای از طراحی معماری آن دوره است. شاپور برای ایجاد بیشاپور از معماری ویژه‌ای بهره برده است که در طراحی و مختصات شهر تاثیرگذار بوده. این نکته نشان از رویکرد معمارانه متفاوت آن زمان به ساختار شهری دارد. همچنین، آکروپل بیشاپور به عنوان یک آثار مهم در طراحی شهر و سیاست‌های حکومت در دوران ساسانی نشان دهنده تعادل بین اصول دفاعی و تبارکننده شهر در ساختار شهری آن زمان است.

 

با این حال، حفظ و مرمت آثار باستانی همیشه یک چالش است و باید با دقت و پایداری صورت گیرد تا این آثار به نسل‌های آینده منتقل شوند و همچنان به عنوان نمونه‌های مهم از فرهنگ و تاریخ ایران باقی بمانند.

 

 

آثار باستانی بیشابور

آثار باستانی بیشاپور به عنوان جواهرات تاریخی و فرهنگی ایران در دوره ساسانی به شمار می‌آیند. این منطقه حاوی آثار بزرگی از قبیل معبد‌ها، کاخ‌ها، آندروها و نقش‌های حکاکی باستانی است. برخی از این آثار عبارتند از:

 

معبد آناهیتا

کاخ والرین

ایوان موزائیک

ستون‌های سنگ یادبود بیشاپور

 

بیشاپور به عنوان یک مکان برجسته تاریخی و فرهنگی باستانی جذاب برای گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و هنر باستانی محسوب می‌شود. این آثار باستانی نمادهای ارزشمندی از تمدن ساسانی ایران را نشان می‌دهند.

 

نقش برجستهٔ دارابگرد

نقش برجستهٔ دارابگرد، همچنین به نام “اسب پادشاه” شناخته می‌شود و یکی از نقش‌های معروف باستانی ایرانی است. این نقش برجسته در دوران ساسانی به تصویر کشیده شده و از اهمیت و ارزش فرهنگی بسیاری برخوردار است.

 

ویژگی‌های نقش برجستهٔ دارابگرد عبارتند از:

نقش برجسته دارابگرد از یک اسب پادشاه به صورت بزرگ و باریک‌بینی نمایش داده شده است. این نقش برجسته به نمایانی جلوی چهار پای این اسب ایستاده است.

 

در مقایسه با بسیاری از دیگر نقش برجسته‌های ساسانی، این نقش برجسته تفاوت دارد. اسب در این نقش دو پای جلویی خود را به صورت صاف و مستقیم بر روی زمین نهاده و تنها دو پای پشتی را بر روی زمین نمی‌گذارد. این ویژگی منحصر به فرد این نقش برجسته را تا حدودی تازه و جذاب می‌کند.

 

اسب نیز در این نقش دارای کاکلی در پیشانی خود است. کاکل نمایانگر این موضوع است که این اسب یک اسب پادشاه یا اهل سلطنت است.

 

نقش برجستهٔ دارابگرد به عنوان یک نماد از اهمیت و ارزش اسب در فرهنگ ساسانی مورد استفاده قرار گرفته است. اسب به عنوان نمایانگر قدرت، جلال، و اهمیت پادشاهی در این دوران به تصویر کشیده شده است.

 

به عنوان یکی از نقش‌های برجسته باستانی، نقش برجستهٔ دارابگرد تاریخ و هنر باستانی ایران را به تصویر می‌کشد و نمایانگر ارزش‌های فرهنگی و مذهبی این دوران می‌باشد.

 

بنای معبد آناهیتا

معبد آناهیتای بیشاپور یک ساختمان باستانی در کنار کاخ شاپور واقع در دره بیشاپور است. این معبد به شکل مکعبی بوده و ساخته‌شده از سنگ‌های تراشیده، بدون استفاده از ملات، و به سبک معماری هخامنشی ایجاد شده است. هر ضلع این مکعب نزدیک به ۱۴ متر دارد و با بست‌های آهنی به یکدیگر متصل شده است. این معبد در ارتفاعی حدود ۶ متر از زمین قرار دارد و از پلکانی که از کاخ به سمت آن می‌رسد، قابل دسترسی است.

 

از ویژگی‌های این ساختمان جالب، عدم وجود سقف و وجود یک سیستم قنات برای جلب آب از رودخانه شاپور به دل معبد است. این سیستم باعث می‌شود آب به داخل معبد جاری شود و پس از مراسم و نیایش‌ها، به وسیله قنات به بیرون منتقل شود. این معبد یکی از آثار باستانی مهم در منطقه بیشاپور است که شاهکاری از مهندسی و معماری هخامنشی به شمار می‌رود.

 

جایگاه نذورات در بیشاپور

جایگاه نذورات در بیشاپور نقش برجسته‌ای در تاریخ و معماری شهر دارد. این ستون‌ها به خط پهلوی اشکانی و ساسانی تزئین شده‌اند و تعبیری از تاریخ شهرسازی و مهم‌ترین وقایع آن به ویژه در دوران حکومت سلسله ساسانی ارائه می‌دهند.