نکات طلایی در کاهش رفتار نامطلوب

آرگا نوشت: رفتار های نادرست اثرات مخرب و ویرانگری بر جامعه و فرد می گذارد که حتما باید این رفتار ها اصلاح شود. ما در این مطلب راه های کاهش رفتار نامطلوب را به صورت مفصل برای شما توضیح دادیم.

 
راه های کاهش رفتار نامطلوب

برای کاهش دادن یا نابودی رفتار هایی نامطلوب می توان از ترفند هایی مثل خاموشی و اگر رفتاری که فرد از خود بروز می دهد توجه نکنیم و آن را مورد تقویت قرار ندهیم، آن رفتار خاموش شده و احتمال تکرار ن کم می شود،  ما می توانیم از این روش ها استفاده کنیم.

۱. اصل اشباع
بنابراین اصل، برخی از رفتار ها را بایستی اجازه دهیم که تکرار شود و حتی به اجبار ادامه پیدا کند، تا شخص از آن بیزار شود، البته مشروط به اینکه آن رفتار برای شخص و دیگران ضرر و زیانی نداشته باشد. به عنوان نمونه کودکی دفتر برارد خود را خط خطی می کند، در این باره می توان دفتری را در اختیار او بگذاریم تا هر اندازه می خواهد آن دفتر را خط خطی کند بلکه او را به این کار مجبور کنیم تا از این کار خسته، بیزار، متنفر و دلزده شود.

۲. خاموشی
در صورتی که به رفتاری که فرد از خود نشان می دهد توجهی نکنیم و آن را مورد تقویت قرار ندهیم، آن رفتار خاموش می شود و احتمال تکرار آن کم می شود، به عنوان مثال اگر به کودکی که بدون اجازه حرف می زند و مرتب وسط حرف دیگران می پرد والدین توجهی نکنند به مرور این رفتار خاموش می شود. اگر بخواهیم از این شیوه برای کاهش رفتار نادرست استفاده کنیم باید به نکاتی توجه کنیم:

اول: رفتاری که فرد انجام می دهد، ضرر و زیان جسمانی  و روانی نداشته باشد. اما اگر خطری شخص را تهدید می کند خاموشی جایز نیست، به عنوان مثال تصور کنیم کودک می خواهد میخی را داخل پریز برق کند، در این جا بایستی فورا مانع او شویم.

دوم: منابع تقویت را کنترل کنیم چون صرف اینکه ما نسبت به رفتار نامطلوب و نادرست بی اهمیت باشیم و توجهی نکنیم، کفایت نمی کند، شاید دیگران توجه کنند و موجب تقویت رفتار شوند، به عنوان مثال دانش آموزی در کلاس حرف تمسخر آمیزی می زند، اگر معلم بخواهد از این اصل استفاده کند و توجهی نکند اما دانش آموزان به او بخندد، خاموشی کاربردی ندارد و حتی موجب می شود فرد این رفتار خود را ادامه بدهد.

سوم: اصل خاموشی در دو جهت مثبت و منفی تاثیر دارد، یعنی اگر به رفتاری توجهی نداشته باشیم چه آن رفتار مطلوب باشد چه ناطلوب، آن رفتار خاموش می شود. پس باید تلاش کنیم رفتار های نامطلوب را با بی توجهی کمتر کنیم و به رفتار های نامطلوب دقت کنیم تا تقویت شود و تکرار شود. به عنوان مثال اگر معلمی در کلاس، دانش آموزی را به علت رفتار مطلوبش مورد توجه قرار ندهد، آن رفتار نابود می شود. اگر شاگردی که منزوی و گوشه گیر و خجالتی می باشد، یک بار برای جواب دادن به سوال، دستش را بالا گرفت معلم باید به او توجه کند و الا طبق اصل خاموشی، اگر مورد بی توجهی قرار گیرد رفتار درستش را کاهش پیدا می کند.

۳. تنبیه
اگر به رفتار ناپسند، عامل ناخوشایندی بیافزاییم، رفتار نادرست کاهش پیدا می کند  و نابود می شود. به عنوان مثال با کودکی که دروغ می گوید قهر کنیم. تنبیه می تواند به صورت های گوناگونی انجام شود: یکی، محروم کردن یعنی شخص را به علت رفتار نادرستش از چیزی محروم کنیم به عنوان مثال کودکی که در بازی، نسبت به دیگران با عصبانیت رفتار می کند، حرف داور را نادیده می گیرد، قوانین بازی را رعایت نمی کند، او دیگر نمی تواند بازی کند.

نکات قابل توجه در تنبیه کردن:

باید فورا پس از رفتار نامطلوب تنبیه شود.
وقتی که شخصی را تنبیه می کنیم همزمان با تنبیه نسبت به او دلسوزی نکنیم.
تنبیه باید علل و توضیحاتی داشته باشد تا شخص تنبیه شونده نسبت به علت آن اگاهی داشته باشد.
در صورتی که کار و رفتاری نامطلوب باشد و باید نسبت به آن تنبیهی صورت گیرد، ضروری است همیشه عامل را تنبیه کرد نه اینکه به شکل متناوب و گهگاهی، چون این گونه تنبیه کردن باعث کاهش رفتار نادرست نمی شود.

تنبیه نباید عاملی برای جلب توجه باشد.
از تهدید های غیر عملی اجتناب کنیم چون شخص به زودی متوجه می شود که این تهدید عملی نمی شود مانند اینکه به کودکی بگوییم اگر تکالیف خود را انجام ندهیف گوش هایت را می برم.

در تنبیه نمودن بایستی محیط تحت کنترل باشد تا تمامی اشخاص، رفتاری را نامطلوب بدانند  نه اینکه رفتاری را عده ای تنبیه و بعضی دیگر تشویق کنند. به عنوان مثال امکان دارد کودکی در خانه حرف اشتباهی بزند، پدر او را تنبیه کند و مادر او را تشویق نماید و یا معلم رفتاری از کودک ببیند و او را تنبیه کند و والدین او را تشویق کنند. این علمل موجب تضاد ارزش ها می شود و نمی توان به سادگی آن را کاهش بدهیم.
شدت و مقدار تنبیه باید با عمل نامطلوب تناسب داشته باشد، حضرت علی (ع) فرمودند:
«بزرگ ترین مراتب حماقت، زیاده روی درتحسین و توبیخ است.»

۴. تقویت رفتار مخالف
رفتاری را تقویت کنیم که متضاد رفتار نادرست باشد، به عنوان مثال دانش آموزی که در کلاس بدون اینکه اجازه بگیرد حرف بزند، اگر برای صحبت کردن اجازه گرفت، این رفتار را که با رفتار نامطلوب و نادرست مغایرت دارد، مورد تشویق و تقویت قرار می دهیم، پس رفتار تقویت شده تکرار می شود و خود به خود رفتار نامطلوب کاهش می یابد.