خواب و سلامت زنان؛ پیوندی بنیادین از بلوغ تا سالمندی

دکتر لیلا امامی خواب را یکی از اصول مهم سه گانه حیات و زیستن در کنار تغذیه و فعالیت بدنی عنوان کرد که اثرات مهم و منحصربه فردی بر سلامت زنان دارد.

این فلوشیپ خواب دانشگاه با اشاره به عوامل موثر بر خواب در زنان افزود: عوامل مختلف زیستی، هورمونی و روانی اجتماعی در این تاثیرگذاری خواب در مراحل مختلف زندگی زنان از بلوغ تا بارداری و یائسگی نقش دارند.

دکتر امامی براساس نتایج تحقیقات صورت گرفته خاطرنشان کرد: خواب کافی و با کیفیت فقط باعث تجدید قوای جسمانی فرد نمی‌شود بلکه امری ضروری برای سلامت جسمی، روحی و عاطفی زنان محسوب می‌شود.

به گفته وی در طول سیکل ماهیانه زنان تغییرات هورمونی بر کیفیت خواب اثر می‌گذارد. در دوران بارداری نیز به دلیل تغییرات هورمونی، افزایش وزن، تکرر ادرار و سایر تغییرات فیزیولوژیک بارداری شاهد کاهش مدت زمان و منقطع شدن خواب هستیم.

متخصص با اشاره به این که در دوران یائسگی ، نوسانات هورمونی موجب ایجاد عوارضی نظیر گرگرفتگی و تعریق شبانه و در نتیجه عدم انسجام و منقطع شدن خواب می شود گفت: بانوان سالمند دچار تغییرات خواب مرتبط با کهنسالی مانند تاخیر در شروع خواب و خواب منقطع نیز می شوند.

دکتر امامی ادامه داد: در شرایط مذکور با رعایت اصول بهداشت خواب، تنظیم هورمونها، کنترل هیجانات و استرس، زمانبندی و برنامه ریزی برای کارهای روزانه و تعادل در روش زندگی می توان به بهبود وضعیت خواب کمک کرد و موجب بهبود حال عمومی و کیفیت زندگی شد.

چرخه‌های هورمونی و کیفیت خواب

وی با بیان این که الگوی خواب زنان با نوسانات هورمونی در چرخه قاعدگی ارتباط نزدیکی دارد گفت: هورمون‌های استروژن و پروژسترون بر ساختار خواب فرد تأثیر می‌گذارند و باعث افزایش احتمال بی‌خوابی و اختلالات خواب در فاز پیش از قاعدگی می‌شوند.

دکتر امامی با اشاره به این که دوران بارداری نیز چالش‌های خاص خود را ایجاد می‌کند گفت: تغییرات هورمونی، ناراحتی‌های جسمی و فشارهای روانی، خواب مادر باردار را مختل می‌کند، در حالی که خواب مناسب در این دوران برای سلامت مادر و جنین اهمیت حیاتی دارد.

تاثیر خواب بر سلامت روان و تاب‌آوری احساسی زنان

این فلوشیپ خواب دانشگاه خاطرنشان کرد: اختلالات خواب در میان زنان شایع‌تر است و ارتباط نزدیکی با اختلالات خلقی مانند افسردگی و اضطراب دارد.

به گفته وی زنانی که دچار کمبود خواب مزمن هستند، سطوح بالاتری از بی‌ثباتی عاطفی و استرس روانی را گزارش می‌کنند.

دکتر امامی خواب منظم و با کیفیت را باعث افزایش تاب‌آوری عاطفی، بهبود عملکرد شناختی و مدیریت بهتر استرس برشمرد؛ ویژگی‌هایی که برای حفظ سلامت روان در طول زندگی اهمیت دارند.

خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن

متخصص بیهوشی بیمارستان شهدای تجریش کمبود خواب را با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی عروقی ، دیابت نوع دو، چاقی و برخی از سرطان‌ها مرتبط دانست.

به گفته وی زنانی که به صورت مداوم دارای خواب شبانه کمتر از هفت ساعت هستند، سطوح بالاتری از شاخص‌های التهابی، اختلال فشارخون و اختلال متابولیسم گلوکز را تجربه می‌کنند. همچنین کم‌خوابی باعث تضعیف عملکرد سیستم ایمنی آنها ‌شده و بدن‌شان در برابر عفونت‌ها آسیب پذیرتر می شود.

سلامت باروری و خواب

به گفته دکتر امامی اختلالات خواب باعث اختلال در تعادل هورمون‌های تولیدمثل زنان شده و بر نظم چرخه قاعدگی، تخمک‌گذاری و باروری تأثیر می‌گذارد.

وی براساس نتایج تحقیقات گفت: شواهد جدید نشان می‌دهد زنان تحت درمان‌ ناباروری با بهبود کیفیت خواب، نتایج بهتری کسب می‌کنند. همچنین خواب نقش کلیدی در روند بهبود پس از زایمان و ایجاد پیوند عاطفی با نوزاد دارد.

پیری سالم و حفاظت از عملکرد شناختی با خواب مناسب/ افزایش احتمال ابتلا به آلزایمر با خواب ناکافی

فلوشیپ خواب دانشگاه با اشاره به افزایش احتمال ابتلا به اختلالات خواب (بی‌خوابی و آپنه انسدادی خواب) با افزایش سن در زنان گفت: خواب ناکافی در میانسالی و سالمندی با کاهش عملکرد شناختی، اختلالات حافظه و حتی افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر ارتباط دارد.

به گفته وی رعایت بهداشت خواب از دوران جوانی راهکاری موثر برای حفاظت وضعیت شناختی مغز در دوران سالمندی است.

تأثیر خواب بر هورمون‌های زنان

دکتر امامی با اشاره به نقش بسیار مهم خواب کافی و با کیفیت در تنظیم تعادل هورمونی زنان گفت: اختلال در الگوی خواب بر میزان ترشح و عملکرد هورمون‌های حیاتی زنان و سلامت باروری، خلق‌وخو، سوخت‌وساز و حتی سلامت قلبی عروقی آنان تاثیر می گذارد.

چرخه قاعدگی و خواب

این فلوشیپ خواب دانشگاه با اشاره به ارتباط خواب و چرخه قاعدگی گفت: استروژن و پروژسترون که هورمون‌های کلیدی در چرخه قاعدگی هستند به شدت تحت تاثیر کیفیت خواب هستند. بنابراین کمبود یا بی‌نظمی خواب باعث بروز اختلال در تخمک‌گذاری و قاعدگی نامنظم می‌شود.

به گفته وی تغییرات هورمونی در دوران پیش ‌یائسگی نیز باعث افزایش بروز بی‌خوابی یا کیفیت پایین خواب می‌شود.

هورمون‌های استرس و خواب

دکتر امامی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اثر استرس بر خواب خاطرنشان کرد: کورتیزول یا هورمون استرس به طور طبیعی باید در طول شب کاهش یابد تا خواب عمیق و منسجم ایجاد شود.

به گفته وی کم‌خوابی یا خواب بی‌کیفیت منجر به ترشح بیش از حد کورتیزول می شود که به دنبال آن استرس مزمن، افزایش وزن، اختلال در متابولیسم گلوکز و تضعیف سیستم ایمنی بدن فرد ایجاد می‌شود.

هورمون‌های اشتها و وزن بدن

فلوشیپ خواب دانشگاه، لپتین و گرلین را دو هورمون مهم در تنظیم اشتها و وابسته به خواب برشمرد و گفت: کمبود خواب باعث کاهش ترشح لپتین(هورمون سیری) و افزایش ترشح گرلین(هورمون گرسنگی) می‌شود که در زنان می‌تواند منجر به پرخوری، افزایش وزن و تغییر در ترکیب بدن شود.

اثر خواب بر باروری و هورمون‌های تولیدمثل

دکتر امامی خواب ناکافی را باعث اختلال تعادل هورمون‌های حیاتی باروری (LH وFSH) برشمرد و خاطرنشان کرد: زنانی که دچار مشکلات خواب هستند، ممکن است با کاهش شانس باروری یا مشکلات حفظ بارداری مواجه شوند.

یائسگی و تغییرات خواب

این فلوشیپ خواب بیمارستان شهدای تجریش یادآور شد: کاهش سطح استروژن و پروژسترون در دوران یائسگی باعث بروز مشکلات خواب (نظیر بی‌خوابی، تعریق شبانه و بیدار شدن‌های مکرر) می‌شود و افزایش علائم یائسگی بروز نوسانات خلقی و افزایش خطر بیماری‌های متابولیک را در پی دارد.

بهبود کیفیت خواب راهکاری مؤثر در ارتقای سلامت زنان

دکتر امامی با تاکید بر نقش محوری خواب در حفظ تعادل هورمونی زنان افزود: اختلال خواب زنجیره‌ای از اختلالات هورمونی را ایجاد می کند که بر سلامت جسمی و روانی زنان تاثیر می‌گذارد.

وی بهبود کیفیت خواب را از مؤثرترین راهکارها برای ارتقای سلامت زنان در تمام مراحل زندگی آنان عنوان کرد.

این فلوشیپ خواب دانشگاه در پایان با توجه به تأثیر گسترده خواب بر ابعاد مختلف سلامت زنان تاکید کرد: ارایه‌دهندگان خدمات سلامت، پژوهشگران و حتی خود زنان باید اهمیت خواب را به عنوان یکی از ارکان اساسی سلامت به رسمیت بشناسند. همچنین باید در تحقیقات و سیاست‌های آتی نیازهای خاص زنان درمراحل مختلف زندگی به خواب مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان به بهبود سلامت زنان کمک کرد.